سخنگوی وزارت خارجۀ ایران دور چهارم مذاکرات ایران و آمریکا در مسقط را «دشوار» و «مفید» توصیف کرده است. او «مفید» بودن مذاکرات را به شناخت بهتر دو طرف از مواضع یکدیگر مربوط دانسته که نوعی تعارف دیپلماتیک برای پرهیز از به کارگیری افراطی واژههای منفی قلمداد میشود.
با این حساب، روشن است که با دور چهارم مذاکرات، دو طرف وارد موضوعات سخت و دشوار شدهاند و جز شفاف شدن مواضع یکدیگر، پیشرفتی به دست نیامده است.
مقامهای آمریکایی بهخصوص استیو ویتکاف مذاکرهکنندۀ ارشد آن کشور، از ابتدای شروع مذاکرات، مواضع دوپهلو و مبهمی در مورد غنیسازی اورانیوم در خاک ایران مطرح کردند که سبب گمراهی برخی محافل داخلی و بینالمللی شد.
ویتکاف در ابتدای امر به گونهای سخن گفت که گویی دولت ترامپ حق ایران برای غنیسازی اورانیوم در سطح مصرف غیرنظامی را به رسمیت شناخته و مشکل عمدتاً به مکانیسم نظارتی مربوط میشود.
با گذشت زمان اما مقامهای بلندپایۀ دولت ترامپ از جمله شخص ویتکاف، زبان خود را شفاف کردند و بر ضرورت برچیدن صنعت غنیسازی و تعطیلی تأسیسات اصفهان و نطنز و فردو به عنوان بخشی از توافقنامۀ احتمالی بین دو کشور اصرار کردند.
در مقابل، طرف ایرانی، حفظ صنعت غنیسازی را به عنوان خط قرمزی اعلام کرد که عبور از آن در دستور کار جمهوری اسلامی نیست. با این زمینه، مشخص بود که دور چهارم مذاکرات دیپلماتهای ایران و آمریکا در مسقط به «صخرۀ محکم» برخورد میکند و برخلاف سه دور گذشته، خبری از پیشرفت آن منتشر نمیشود.
اکنون دو طرف گویا ازمواضع و دامنۀ مانور و انعطاف یکدیگر آگاه شدهاند و قرار است پادشاهی عمان به عنوان میزبان مذاکرات، تاریخ دور پنجم مذاکرات را به اطلاع آنها برساند.
واضح است که اگر تهران و واشنگتن بر مواضع اعلام شدۀ خود در مورد غنیسازی اورانیوم در خاک ایران اصرار ورزند و هیچگونه انعطافی در این باره از خود نشان ندهند، مذاکرات به شکست میانجامد و دورهای از بالاگرفتن تشنجی بیسابقه و چهبسا رویارویی همهجانبه آغاز میشود. برای اجتناب از رویارویی، جستوجوی راههای تازه و ارائۀ ابتکارات بنبستشکن ضروری است.
یکی از این ابتکارات، پیشنهاد تشکیل یک کنسرسیوم منطقهای یا بینالمللی به منظور ادامۀ غنیسازی اورانیوم در خاک ایران با نظارت آژانس بینالمللی انرژی اتمی است. در واقع با تجمیع تأسیسات غنیسازی ایران و انتقال آن به یکی از جزایر ایرانی در خلیجفارس و مشارکت دادن کشورهای عرب و دیگر بازیگران جهانی در آن، میتوان به فرمول مرضیالطرفینی دست یافت که توافق را ممکن سازد.
چنین طرحی مستلزم مقدماتی است که تمایل ایران و آمریکا برای خروج از دایرۀ خصومتِ متقابل و ارادۀ تهران و کشورهای عرب منطقه برای دستیابی به نظامی از همکاریهای همهجانبه، بخش اصلی آن است.
احمد زیدآبادی | نویسنده و مشاور هممیهن
